Wszystkim pozyskiwanym beta-glukanom przypisuje się leczniczy i profilaktyczny potencjał w szerokim spektrum działania , jednak najnowsze wyniki badań wskazują,że ich możliwości wykorzystania uzależnione są od ich pochodzenia i struktury. Zbożowe β-glukany charakteryzujące się wiązaniami β-1,3 i 1,4 wpływaja korzystnie na zredukowanie hiperglikemii i hiperinsulemii, redukują poziomu cholesterolu we krwi, zmniejszają ryzyko chorób związanych z otyłością, hiperlipidemią, hipercholesterolemią, chorobami krążenia, rakiem, nadciśnieniem, a także promują wzrost korzystnej mikroflory jelit (jako prebiotyk). W układzie pokarmowym , żołądku oraz jelicie cienkim β-glukany nie ulegają rozkładowi enzymatycznemu, tworzą śluzowatą warstwę ochronną opóżniającą hydrolizę skrobi oraz wchłanianie glukozy. Są również przyczyną utrzymywania się poczucia sytości, spełniając równocześnie działania ochronne przy zaburzeniach żołądkowo-jelitowych . Powstały śluz chroni błonę śluzową przed podrażnieniem i infekcjami bakteryjnymi.
“Obniżenie cholesterolu o 1% zmniejsza o 2-3 krotnie ryzyko zachorowania na chorobę wieńcową.”
Można stwierdzić, że beta-glukan utrudnia syntezę i przyswajanie cholesterolu i tłuszczy, zmniejszają ilość przyswojonej glukozy a także opóźniają moment pojawienia się piku cukrowego. Obniżają efektywną kaloryczność oraz indeks glikemiczny po posiłku. Bardzo cenną cechą beta-glukanu pochodzącego z owsa są jego właściowości prebiotyczne. Beta-glukan jest pożywką dla bakterii probiotycznych, pod wpływem których ulega częściowemu rozpadowi w świetle jelita grubego. W procesie rozpadu powstają kwasy organiczne tj. octowybutrylowy(masłowy) oraz propionowy (etanokarboksylowy) mające bardzo istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania jelita grubego. Kwas propionowy ma właściwości przciwzapalne, przeciwbólowe i pleśniobójcze zaś kwas butyrylowy stymuluje układ odpornościowy jelita grubego oraz hamuje rozwój bakterii kancerogennych. Beta-glukan wpływa na obniżenie we krwi poziom złego cholesterolu LDL, co przekłada się na wymierne korzyści zdrowotne. Obniżenie poziomu LDL o 5-12%, a u osób z wysokim poziomem LDL nawet o 20% pozytywnie wpływa na prawidłową pracę serca i układu krążenia.W jednym z badań klinicznych osobom o podwyższonym poziomie cholesterolu podawano napój z 5 g lub 10 g beta-glukanu z owsa lub jęczmienia przez 5 tygodni. Kontrolowano poziom lipidów, lipoprotein, glukozy i insuliny we krwi. Okazało się, że spożywanie 5 g beta-glukanu z owsa poprawiło metabolizm glukozy i lipidów, choć nie było znaczących kropel emulsji tłuszczu, co sprzyja dodatkowo zmniejszeniu absorpcji tych związków.efektów w przypadku preparatu jęczmienia.
W innym badaniu beta-glukan z owsa (5g) dodawano do owocowego napoju. Taki koktajl podawano przez 3 lub 5 tygodni zdrowym ochotnikom. Spowodowało to obniżenie stężenia LDL oraz całkowitego cholesterolu. Podobny efekt odnotowano u osób z wysokim poziomem cholesterolu i współistniejącą cukrzycą, którym podawano od 2 do 10 g rozpuszczalnego włókna owsianego dzienne. Dlaczego beta-glukan pomaga obniżyć poziom cholesterolu nadal dokładnie nie wiadomo. Najprawdopodobniej działanie to związane jest z mechanicznym blokowaniem wchłaniania cholesterolu i glukozy oraz zwiekszeniem średnicy kropel emulsji tluszczów w świetle jelita cienkiego. Wyniki badań sugerują, że zbożowy beta-glukan obniża absorpcję i wchłanianie zwrotne cholesterolu, kwasów żółciowych i ich metabolitów przez powiększenie zawartości obszaru treści żołądkowo-jelitowej. Korzystny wpływ beta-glukanu na poziom cholesterolu może również wynikać z jego wpływu na gospodarkę węglowodanową. Przemiany cukrów i tłuszczów w organizmie są silnie powiązane. Insulina odpowiedzialna jest za zwiększenie syntezy cholesterolu. Ponieważ beta-glukan zmniejsza absorpcje cukrów i wydzielanie insuliny, może również przyczynić się pośrednio do obniżenia poziomu cholesterolu. Ponadto w obecność beta-glukanu zwiększa się średnica kropel emulsji tłuszczu, co sprzyja dodatkowo zmniejszeniu absorpcji tych związków.
Nieulegające rozkładowi enzymatycznemu glukany tworzą śluzowatą warstwę ochronną opóźniającą hydrolizę skrobi oraz wchłanianie glukozy, zmniejszają ilość przyswajanej glukozy, a także opóźniają moment pojawienia się piku cukrowego.Dzięki temu procesowi obniżona zostaje efektywna kaloryczność treści pokarmowej oraz indeks glikemiczny po posiłku.
Beta–glukany znalazły także zastosowanie w kontrolowaniu wartości glikemii (stężenia cukru we krwi), co może być wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu cukrzycy. Zmniejszają one bowiem odpowiedź glikemiczną i insulinową organizmu po spożyciu posiłku (czyli wzrost poziomu cukru we krwi i wydzielania insuliny – hormonu obniżającego jego stężenie). Ten mechanizm pozwala uniknąć dużych wahań stężenia cukru we krwi, które są szczególnie niebezpieczne w tej jednostce chorobowej.
Istnieją także doniesienia naukowe, że spożycie beta-glukanów poprawia metabolizm węglowodanów w takim stopniu, że umożliwia ograniczenie leczenia farmakologicznego.
Spożywany w diecie błonnik bogaty we frakcje rozpuszczalne beta-glukanu zwiększa objętość pożywienia, nie podwyższa jego wartości energetycznej spełniając jednocześnie rolę wypełniacza przewodu pokarmowego wpływając tym samym na zaspokojenie uczucia łaknienia i przedłużając odczucie sytości.
Przyjęto, że korzystny efekt daje dzienne spożycie już 3 gramów beta-glukanów(zalecenia FDA – Food and Drug Administration).
